Nhà máy Điện Uông Bí - nay là Công ty Nhiệt điện Uông Bí - CN Tổng công ty Phát điện 1 "đứa con đầu lòng" của ngành công nghiệp Điện lực Việt Nam. Nhà máy được tiến hành xây dựng tại Thành phố Uông bí (thị xã Uông Bí cũ), tỉnh Quảng Ninh, vào những năm đầu thập niên 60 của thế kỷ XX, trong thời điểm miền Bắc bước vào thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ I, theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 7, khóa III về công nghiệp hóa XHCN, trong đó: "Điện lực được ưu tiên phát triển trước một bước" để cung cấp điện năng cho phát triển kinh tế và an ninh - quốc phòng, hướng vào mục tiêu: "Xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho XHCN ở miền Bắc, làm hậu thuẫn cho miền Nam đấu tranh thống nhất nước nhà".
Quang cảnh nhà máy khi bước vào đổi mới.
Trên tinh thần đó, Nhà máy Điện Uông Bí đã được khởi công xây dựng ngày 19/05/1961, nhân kỷ niệm 71 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đây là công trình nhiệt điện lớn nhất miền Bắc vào thập niên 60 thế kỷ XX, với sự giúp đỡ chí tình của Đảng Cộng sản, Chính phủ và nhân dân Liên Xô. Nhà Máy Điện Uông Bí là biểu tượng cao đẹp của tinh thần quốc tế vô sản trong sáng và là bông hoa tươi thắm của tình Hữu nghị Việt - Xô.
Sau ba mươi tháng lao động vất vả, ngày 26/11/1963, dòng điện từ Uông Bí đã phát sáng, hòa vào lưới điện miền Bắc. Ngày 18/1/1964, Nhà máy khánh thành đợt I. Ngày 2/9/1965, khánh thành đợt II, đưa tổng công suất cả 2 đợt lên 48MW. Nhà máy vừa khánh thành đưa vào sản xuất thì bị chiến tranh phá hoại của không quân Mỹ đánh phá ác liệt. Nêu cao tinh thần "vừa sản xuất, vừa chiến đấu", tập thể CBCNVC nhà máy đã kiên cường bám trụ nhà máy để sản xuất điện cung cấp cho miền Bắc, có năm đạt 178 triệu kWh (1971).
Sau ngày đất nước được hoàn toàn giải phóng (30/04/1975), Nhà máy vừa lo lắng khắc phục hậu quả chiến tranh, vừa tiếp tục mở rộng đợt III, đưa vào vận hành 22/12/1975, mở rộng đợt IV, đưa vào vận hành 07/11/1976. Đến ngày 24/12/1976, công tác phục hồi và mở rộng xây dựng mới đã hoàn toàn thắng lợi, nâng tổng công suất của 4 đợt lên 153MW, trở thành nhà máy chủ lực cung cấp điện năng sau khi nước nhà được thống nhất.
Nhà máy mở rộng I, công suất 300 MW
Bước vào thực hiện công cuộc đổi mới đất nước, với phương châm phát huy sức mạnh nội lực, lấy khoa học công nghệ làm động lực phát triển, tập thể lãnh đạo Nhà máy Điện Uông Bí cùng Trường Đại Học Bách Khoa Hà Nội phối hợp nghiên cứu và ứng dụng công nghệ " phòng mòn" thành công, giữ được các thiết bị khi ngừng sản xuất, chống được tình trạng đóng xỉ, kéo dài chu trình vận hành lò, đem lại hiệu quả kinh tế cao. Thành công này đã góp phần thúc đẩy Đầu tư mở rộng Nhà máy giai đoạn I (2002 - 2009) công suất 300 MW. Hiện nay, đang hoàn thành Đầu tư mở rộng Nhà máy giai đoạn II (2008 - 2011) công suất 330 MW, nâng tổng công suất của Nhà máy lên tới 740 MW.
Điện thương phẩm Uông Bí vừa góp phần vào việc phát triển kinh tế, thực hiện CNH, HĐH đất nước; vừa góp phần quan trọng đảm bảo "An ninh năng lượng quốc gia" trong hội nhâp quốc tế hiện nay. Nhà máy Điện Uông Bí có bề dầy phát triển, gắn liền với quá trình xây dựng và phát triển của ngành công nghiệp Điện lực Việt Nam. Với những đóng góp có ý nghĩa trên, Nhà máy Điện Uông Bí đá được nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lao động (1973); Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân (1998); 02 huân chương Độc lập hạng Nhì, Ba (1996 và 2006) và trên 160 Huân, Huy chương các loại cho tập thể và cá nhân.
Trong suốt 50 năm xây dựng và phát triển, đã có 4 thế hệ kề vai sát cánh xây dựng Nhà máy: Thế hệ kháng chiến chống Pháp (1959 - 1964; Thế hệ chống Mỹ cứu nước (1965 - 1975); thế hệ vượt khó thời bao cấp (1976 - 1986); Thế hệ đổi mới và hội nhập quốc tế (1987 - đến nay). Các thế hệ đã kế tiếp nhau viết lên những trang sử hào hùng của Nhà máy Điện Uông Bí. Nhìn lại 50 năm xây dựng và phát triển, Nhà máy đã được sự quan tâm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, của Bác Hồ kính yêu, sự giúp đỡ to lớn của nhân dân Liên Xô anh em, cùng sự phối hợp của các cấp các ngành, sự ủng hộ và tạo điều kiện của các cấp chính quyền và nhân dân Quảng Ninh, cộng với sức mạnh đoàn kết và nhất trí cao của tập thể CBCNVC Nhà máy mới có được thành quả như ngày hôm nay.